Ιστορία
Ο πρώτος τρόπος καθαρισμού ήταν με το νερό.
Ένα υλικό σαν σαπούνι βρέθηκε σε πήλινους κυλίνδρους κατά την ανασκαφή της αρχαίας Βαβυλώνας είναι η απόδειξη ότι η σαπωνοποιία ήταν γνωστή ήδη από το 2800 π.Χ. Επιγραφές σχετικά με τους κυλίνδρους αναφέρουν ότι ήταν λίπη βρασμένα με στάχτη, η οποία είναι μια μέθοδος παραγωγής σαπουνιών ακόμη και σήμερα.
Αρχεία δείχνουν ότι οι αρχαίοι Αιγύπτιοι λούζονταν τακτικά. Ο πάπυρος Ebers, ένα ιατρικό έγγραφο από το 1500 π.Χ., περιγράφει το συνδυασμό των ζωικών και των φυτικών ελαίων με αλκαλικά άλατα για να σχηματίσουν ένα είδος σαπουνιού, που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία ασθενειών του δέρματος, καθώς και για το πλύσιμο.
Την ίδια περίπου εποχή, ο Μωυσής έδωσε στους ισραηλίτες λεπτομερείς νόμους που διέπουν την προσωπική τους καθαριότητα. Σχετίζονταν με την υγεία και την θρησκευτική κάθαρση.
Οι αρχαίοι Έλληνες παρόλο που έδιναν μεγάλη αξία στην αισθητική τους, δεν χρησιμοποιούσαν το σαπούνι. Αντ ‘αυτού, καθάριζαν το σώμα τους με πλάκες από άργιλο, άμμο, ελαφρόπετρα και στάχτη. Αλείφονταν στη συνέχεια, με ελαιόλαδο και αιθέρια έλαια και έξυναν το έλαιο μαζί με το ρύπο, με ένα μεταλλικό εργαλείο γνωστό ως στλεγγίδα. Χρησιμοποίησαν επίσης ελαιόλαδο με αλυσίβα.
Το σαπούνι πήρε το όνομά του, σύμφωνα με έναν αρχαίο μύθο της Ρώμης, από το βουνό Sapo, όπου βρίσκονταν θυσιαστήριο ζώων. Η βροχή ξεπλένοντας το ζωικό λίπος, ξύλο και στάχτες τα μετέφερε μαζί με τα αργιλώδη χώματα στον ποταμό Τίβερη. Οι γυναίκες διαπίστωσαν ότι αυτό το μίγμα πηλού καθάριζε τα ρούχα πολύ καλύτερα και με λιγότερη προσπάθεια.
Αντίθετα με τους Ρωμαίους εμείς οι Έλληνες θεωρούμε ότι η σαπωνοποίηση ανακαλύφθηκε στη Λέσβο. Εκεί στην αρχαιότητα έκαναν θυσίες στην θεά Άρτεμη. Τα ζωικά λίπη, η στάχτη των ξύλων και το νερό της βροχής σχημάτιζαν ένα κίτρινο ρυάκι που κατέληγε στο ποτάμι. Εκεί οι γυναίκες, πλένοντας τα ρούχα, παρατήρησαν τις καθαριστικές του ιδιότητες. Το σαπούνι λοιπόν πήρε το όνομά του από το όνομα της ποιήτριας Σαπφούς που ζούσε στη Λέσβο.
Οι αρχαίοι Γερμανοί και Γαλάτες χρησιμοποιούσαν μια ουσία που ονομάζεται σαπούνι, από ζωικό λίπος και τέφρα, για να τονίσουν το χρώμα στα κοκκινα μαλλιά τους.
Ό προηγμένος ρωμαικός πολιτισμός έβαλε το μπάνιο στην καθημερινότητα. Το πρώτο από τα διάσημα ρωμαϊκά λουτρά, που τροφοδοτείται με νερό από τα υδραγωγεία τους, χτίστηκε περίπου το 312 π.Χ. Τα λουτρά ήταν πολυτελή, και πολύ δημοφιλή, παρόλαυτά το σαπούνι είχε πολύ μικρή χρήση στην προσωπική υγιεινή. Στον δεύτερο αιώνα μ.Χ., ο Έλληνας γιατρός, Γαληνός, συνιστά το σαπούνι για δύο λόγους. Ως φάρμακο και για καθαρισμό.
Μετά την πτώση της Ρώμης το 467 μ.Χ. μειώνεται η συνήθεια του λουτρού στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης. Γίνονται αισθητές οι επιπτώσεις της βρωμιάς στη δημόσια υγεία. Αυτή η έλλειψη προσωπικής καθαριότητας συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό στη μεγάλες επιδημίες του Μεσαίωνα.
Όμως υπήρχαν περιοχές του μεσαιωνικού κόσμου όπου η προσωπική καθαριότητα εξακολουθούσε να είναι πολύ σημαντική. Καθημερινά ομαδικά μπάνια ήταν ένα κοινό έθιμο στην Ιαπωνία κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα. Καθώς και στην Ισλανδία, πισίνες με νερό από θερμές πηγές ήταν δημοφιλή μερη συνάντησης.
Πρώτα κέντρα παραγωγής σαπουνιών
Η κατασκευή του σαπουνιού στην Ευρώπη και την περιοχή της Μεσογείου επανεμφανίστηκε μέχρι το τέλος της πρώτης χιλιετίας. Πρώτα κέντρα παραγωγής ήταν της Μασσαλίας στη Γαλλία και της Savona στην Ιταλία. Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι η γαλλική λέξη Savon, για τα σαπούνια, μπορεί να προέρχεται από το όνομα του τελευταίου κέντρου.
Ένα σαπούνι που περνάει στην ιστορία είναι το Jabon de Castilla, ή Καστίλλης σαπούνι, επίσης γνωστό για τους φαρμακοποιούς ως Sapo hispaniensis ή Sapo castilliensis. Αρχικά ένα σημαντικό προϊόν για την περιοχή της κεντρικής Ισπανίας, Castilla, έγινε τελικά η γενική ονομασία για τα λευκά, σκληρά σαπούνια από το ελαιόλαδο.
Από το 18ο αιώνα μετά την ανακάλυψη της γλυκερίνης, περνάμε σε μεγάλη παραγωγή του διάφανου σαπουνιού
Αν και η προόδος στην χημεία του 20ου αιώνα, είναι εντυπωσιακή και έχουν παραχθεί εκατοντάδες οικιακά και βιομηχανικά καθαριστικά, σαμπουάν και άλλα καλλυντικά, τα παραδοσιακά σαπούνια έχουν διατηρήσει τη δημοτικότητά τους για το πλύσιμο και το μπάνιο.
Εξακολουθούν να είναι τα αγνότερα για τον άνθρωπο προσφεροντάς του πραγματική περιποίηση, φροντίδα και ομορφιά.
Σύγχρονη εποχή
Μέχρι την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης η σαπωνοποιία ήταν κλάδος σχετικά μικρής κλίμακας και τα παραγόμενα σαπούνια ήταν "σκληρά". Το 1789, όμως, ο Άντριου Πίαρς (Andrew Pears) παρασκεύασε στο Λονδίνο ένα σχεδόν διάφανο σαπούνι, ενώ ο γαμπρός του Τόμας Μπάρατ (Thomas J. Barratt) ίδρυσε το 1862 εργοστάσιο σαπουνιών στο Άιλγουερθ (Isleworth). Ακολούθησαν και άλλοι κατασκευαστές τόσο στο Ηνωμένο Βασίλειο όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες και υιοθετήθηκαν νέες πρακτικές προώθησης του προϊόντος, όπως του Μπέντζαμιν Μπάμπιτ (Benjamin T. Babbitt) που διένειμε δωρεάν δείγματα των σαπουνιών του. Οι αδελφοί Ουίλιαμ και Τζέιμς Λέβερ δημιούργησαν το 1886 μια μικρή βιομηχανία σαπουνιών με την επωνυμία "Lever Brothers", η οποία υπάρχει και σήμερα - από τους μεγαλύτερους κατασκευαστές του χώρου - υπό την επωνυμία "Unilever". Η εταιρεία αυτή υπήρξε πρωτοπόρος ως προς την ανάληψη μεγάλων εκστρατειών διαφήμισης και προώθησης των προϊόντων της.
Με το χρόνο τα σαπούνια εξελίχτηκαν αποκτώντας χρώμα και αρωματίστηκαν (μερικές φορές με πολύ έντονα αρώματα), ενώ κυκλοφορούν σήμερα και υπό μορφή υγρού (υγρό σαπούνι).
Στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται και σήμερα αρκετές εταιρείες παραγωγής σαπουνιών όπως η Ελαϊδα στη Λάρισα από το 1913 καθώς και άλλοι (Παπουτσάνης, Γ. Μαλικούτης - "Αρκάδι" κτλ.) ενώ μια από τις πλέον γνωστές στην εποχή της εταιρεία ήταν η "Αλεπουδέλης", ιδιοκτησία της οικογένειας του ποιητή Οδυσσέα Ελύτη.
Οφέλη
Το πράσινο σαπούνι καθαρίζει το δέρμα, χωρίς να το στερεί από τα φυσικά του λιπαρά στοιχεία. Η φυσική του σύσταση αφήνει ελεύθερους τους πόρους του δέρματος επιτρέποντας την εφίδρωση, προστατεύοντας, όμως ταυτόχρονα και με φυσικό τρόπο τα κύτταρα της επιδερμίδας. Το πράσινο σαπούνι έχει την ιδιότητα να συντηρεί την ενυδάτωση του δέρματος. Είναι πλούσιο σε αντιοξειδωτικά στοιχεία που καταπολεμούν τη δράση των ελεύθερων ριζών, με τις οποίες έρχεται αντιμέτωπος καθημερινά και διαρκώς ο ανθρώπινος οργανισμός. Οι βιταμίνες Ε και Α, που περιέχονται στο λάδι, και οι θεραπευτικές τους ιδιότητες γίνονται εκμεταλλεύσιμες από τον οργανισμό και άκρως ωφέλιμες. Επιπλέον, το ελαιόλαδο έχει αντιφλεγμονώδη δράση που ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και προστατεύει το δέρμα από παθήσεις. Το πράσινο σαπούνι είναι υποαλλεργικό, δεδομένης προφανώς της φυσικής του προέλευσης, με αποτέλεσμα να είναι η ασφαλέστερη επιλογή για ευαίσθητες επιδερμίδες. Το ελαιόλαδο δε, σα συστατικό είναι ασφαλές ακόμα και για νεογέννητα βρέφη, λόγω της μαλακτικής του φύσης. Τα περισσότερα είδη πράσινων σαπουνιών περιέχουν αποκλειστικά φυσικά συστατικά, φιλικά προς τον άνθρωπο.
Το ελαιόλαδο αναζωογονεί τέλεια το δέρμα και το καταπραΰνει. Χάρη στη περιεκτικότητά του σε πολύτιμα συστατικά - μονοακόρεστα λιπαρά οξέα και βιταμίνες, προστατεύει το δέρμα από τις ελεύθερες ρίζες. Είναι ένα φυσικό φίλτρο UV χάρη στις ιδιότητές του.
Το ελαιόλαδο είναι γνωστό από την αρχαιότητα σαν «υγρός χρυσός» καθαρίζει απαλά το δέρμα χωρίς να προκαλεί ξηρότητα, αφήνοντας ελεύθερους τους πόρους και προστατεύοντας τα κύτταρα της επιδερμίδας, δεν επηρεάζει το pH του δέρματος. Είναι ένα ιδανικό συστατικό για στερεό σαπούνι ακόμα και για τις ευαίσθητες επιδερμίδες ή επιρρεπής στην ακμή. Έχει αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, προάγει την επούλωση των πληγών και καταπραΰνει τα συμπτώματα της ατοπικής δερματίτιδας , της ακμής , της ψωρίασης και της πιτυρίδας. Επιπλέον, είναι μια πηγή αντιοξειδωτικών που καθυστερούν τη διαδικασία της γήρανσης. Το ελαιόλαδο είναι πλούσιο στις λεγόμενες βιταμίνες ομορφιάς Α, B, C, E και F, που διαπερνούν εύκολα το δέρμα, δίνοντάς του μια υγιή και λαμπερή εμφάνιση. Η λιπαντική του ποιότητα καθιστά το σαπούνι ελαιολάδου, ένα ιδανικό υποκατάστατο της κρέμας ξυρίσματος, καθώς επιτρέπει ένα πιο στενό και δροσιστικό ξύρισμα. Το στερεό σαπούνι ελαιολάδου, μπορεί ακόμα να χρησιμοποιηθεί στα μαλλιά, αποβάλλοντας απαλά τους περιβαλλοντικούς ρύπους καλύπτοντας τον άξονα της τρίχας, αφήνοντας τα μαλλιά να φαίνονται λεία, λαμπερά και πιο υγιή. Το σαπούνι ελαιολάδου είναι κατάλληλο προς χρήση για μαλλιά, πρόσωπο, χέρια και σώμα. Είναι κατάλληλο για όλους τους τύπους δέρματος, ειδικά για ξηρό και ώριμο δέρμα. Είναι απαλό, βιοδιασπώμενο και φιλικό προς το περιβάλλον.